Koku Sosyal İlişkilerle Yakından İlgili!
Koku alma duyusu, insanın kendisi fark etmese de hayatında oldukça önemli bir yere sahip bir duyudur. İnsanlığın koku duyusu, tehlikelerden korunmasını sağlıyor, bozulmuş gıdaları tespit ediyor, kişisel bakım ve hijyeni sağlıyor, iştah ve beslenme alışkanlıkları edinmesini sağlıyor. Ayrıca, günümüzde parfüm ve vücut losyonları, vücut kokusunu maskelemeyi başarsa da koku, eş seçiminde dahi başrolü oynuyor. Yani, koku insanlığın sosyal ilişkilerinden hayatta kalma çabasına kadar birçok konu ile yakından ilişkilidir. Hal böyleyken, insanların binlerce farklı kokuyu ayırt edebilmesine rağmen kokuları tanımlamak için yeterli sözlüğe sahip olamaması oldukça şaşırtıcı.
Gördüğümüz sinyalleri veya duyduğumuz sesleri tanımlarken göreceli olarak zorlanabiliyoruz. Bir kokuyu başka bir kokuya benzeterek de tanımlayabiliyoruz. Bu nedenle koklama sistemimiz, nesnelerin belli özelliklerini analiz etmek için değil, nesneleri belirlemek üzere özelleşmiş bir sistemdir diyebilmekteyiz.
İnsanlık koku algısını uzun süre göz ardı etmişken bakterilerden memelilere kadar canlı dünyasının tümünde, çevredeki kimyasalları tespit etmek ve başarılı bir organizma olmak için iyi bir algıya sahip olmak oldukça önemli. İnsanlık ve diğer tüm memeliler, dış dünyadaki çok sayıda ve çeşitli kokuyu algılayabiliyor. İnsanların 10.000 ile 100.000 kimyasalı kokusundan ayırt edebildiği tahmin ediliyor. İnsanlar, kokladıkları unsurların %35’ini, gördüklerinin %5’ini, duyduklarının %2’sini, dokunduklarının %1’ini hatırlayabilmektedir. Yani, burnunuz ne kadar iyi alıyorsa o kadar iyi hafızaya sahip olursunuz mu demek lazım? Belki çok genel bir söylem olabilir fakat kokuların bizi oldukça etkilediğini biraz geç de olsa kabul ettik sanıyorum…
Kokular Aynı Zamanda Duygularımızı Da Etkiliyor!
Kokular, aynı zamanda kişilerin duygu, ruh hali ve davranışlarını etkileyebiliyor. Koku duyusu, duygusal reaksiyonlarla en yakın ilişki olan duyu olarak da değerlendiriliyor. Koku alma duyusu, hafıza ile yakın ilişkili olduğundan hafızayı da oldukça güçlü bir şekilde etkiliyor. Araştırmalarda, kokuların dikkat ve konsantrasyon üzerindeki etkileri gözlemleniyor. Araştırmanın sonucuna göre, koku alma duyusu, görme duyusundan farklı olarak çevredeki varlıkların niteliği hakkında göreceli bilgi vererek ağırlıklı olarak duydu durum üzerinden daha etkili olduğu saptanıyor.
Kokuların Sihri Mi Var?
Duygu ve hafızanın merkezi olan beynin limbik merkezine koku doğrudan iletilmektedir. Limbik sistemde hafızayı ve anıları yöneten hipokampus; haz, mutluluk, üzüntü gibi duyguları yöneten amigdala; susama ve acıkma gibi hislerin merkezi olan hipotalamus bulunmaktadır. Bu sistem aynı zamanda kokuların da algılandığı sistemdir.
Kadınlar Daha Mı İyi Koku Alıyor?
İnsanlığın koku duyarlılığı, birbirinden oldukça farklı ve kültürlerden etkilenen bir olgudur. Kokuların kişilerin duygu durumu üzerinde yarattığı etki kişilere ve kültürlere göre de bu nedenle farklılıklar gösterebiliyor. Yapılan araştırmalara göre, kadınların kokulara verdikleri tepkilerin, erkeklere göre daha yüksek olduğu; kokuların bellekte yer ettiği, tercih edilen ve tercih edilmeyen ürünler için bir marka bilinirliği oluştuğu ortaya çıkmıştır.
Kokuların Kültürlere Göre Farklılık Göstermesi Mümkün Mü?
Bazı kokuların insanlık üzerinde yarattığı duygu durumunu genelleyebilmek mümkündür. Örneğin, kavun kokusu, evrensel olarak dostluk, gençlik ve mutluluk duygularını uyandırmaktadır. Vanilya kokusu ise özellikle de Amerikalılar’da rahatlık; Fransızlar’da ise dişilik ve zariflikle bağdaştırılmaktadır. Bazı Asya ülkelerinde ise vanilya, şurup ve yapışkanlık hissini vermektedir. Odunsu aromalar, ABD’de kadınlar arasında erotizmi en çok çağrıştıran kokular arasında yer alırken, sandal ağacı ayrıca koyu mavi tonlarını ve deri hissini uyandırmaktadır. Yasemin kokusu, mistik duyguları harekete geçirirken duyuların artmasına ve kişilerin birbirlerini daha rahat bir şekilde anlamalarına yardımcı olmaktadır. Gül kokusu, aşk, muhabbet ve sevgi duygusunu yükseltirken kişiler arasındaki duygusal çatışmaları ve çalkantıları dinginleştirmektedir. Limon kokusu ise rahatlık veren, sinirleri gevşeten ve ferahlık veren bir kokudur. Papatya kokusu ise hoş bir sevinç duygusu yaratırken saf duyguları harekete geçirir. Lavanta kokusunun kaygı ve stresi azalttığı belirlenirken Greyfurt kokusunun uyarıcı ve canlandırıcı his yarattığı belirlenmiştir.